Odkrycie w jaskini Callao
W 2007 roku w jaskini Callao na filipińskiej wyspie Luzon archeolodzy natknęli się na niewielką kość stopy, która początkowo nie wzbudziła dużych emocji. Dopiero kolejne wykopaliska ujawniły coś wyjątkowego – zestaw kości i zębów należących do nieznanego dotąd gatunku człowieka.
W 2019 roku zespół pod kierunkiem Florenta Détroita z Muséum national d’Histoire naturelle w Paryżu oficjalnie ogłosił odkrycie nowego gatunku: Homo luzonensis. Znaleziska datowano na około 67 tysięcy lat temu, co oznacza, że ten gatunek żył równocześnie z Homo sapiens, Neandertalczykami i Denisowianami.
Budowa ciała: mały, ale niezwykły
Zachowane szczątki – fragmenty dłoni, stopy, ud i kilka zębów – wskazują, że Homo luzonensis był niewielkiego wzrostu, prawdopodobnie miał ok. 120 centymetrów, podobnie jak „hobbit” z wyspy Flores (Homo floresiensis).
Największe zaskoczenie budziły kształty paliczków i zębów. Część cech przypominała prymitywnych australopiteków sprzed kilku milionów lat, inne – już późniejsze gatunki Homo. Na przykład:
- paliczki u nóg były zakrzywione, co sugeruje zdolność do wspinania się po drzewach,
- natomiast budowa zębów była bardziej nowoczesna, przypominająca Homo sapiens.
To połączenie starych i nowych cech czyni Homo luzonensis jednym z najbardziej zagadkowych ogniw ewolucji człowieka w Azji Południowo-Wschodniej.
Jak trafił na wyspę Luzon?
Luzon od milionów lat był oddzielony od kontynentu wodą, co rodzi pytanie: jak ci ludzie tam się dostali? Istnieje kilka hipotez:
- Przypadkowa migracja – mogli dopłynąć dryfując na tratwach z dryfujących pni lub mas roślinnych.
- Świadome przeprawy wodne – być może potrafili budować proste łodzie, podobnie jak wcześni Homo erectus z Jawy.
- Zmieniony poziom mórz – podczas zlodowaceń poziom wody był niższy, więc dystanse między wyspami mniejsze.
To odkrycie pokazuje, że już w plejstocenie ludzie potrafili przekraczać bariery geograficzne, które dawniej uznawano za nie do pokonania.
Pokrewieństwo z innymi gatunkami
Brak zachowanego DNA uniemożliwia dziś dokładne ustalenie, z kim był najbliżej spokrewniony Homo luzonensis. Naukowcy przypuszczają jednak, że:
- mógł pochodzić od wczesnych populacji Homo erectus, które opuściły kontynent azjatycki setki tysięcy lat wcześniej,
- lub być efektem lokalnej ewolucji izolowanej populacji, podobnie jak Homo floresiensis na wyspie Flores.
Izolacja wyspiarska sprzyjała miniaturyzacji, tzw. efektowi karłowatości wyspowej (ang. island dwarfism), obserwowanemu także u zwierząt, np. słoni i hipopotamów z okresu plejstocenu.
Czy Homo luzonensis używał narzędzi?
Na Luzonie odkryto kamienne narzędzia sprzed nawet 700 tysięcy lat, co sugeruje, że przodkowie H. luzonensis mogli je wytwarzać lub korzystać z nich. Jednak brak bezpośrednich dowodów – np. narzędzi w tej samej warstwie co kości – utrudnia jednoznaczne potwierdzenie.
Mimo to, samo przetrwanie na wyspie wymagało dużej zaradności i umiejętności adaptacji do środowiska tropikalnego, bogatego w lasy, ale pełnego niebezpieczeństw.
Znaczenie odkrycia
Odkrycie Homo luzonensis miało ogromne znaczenie dla nauki. Pokazało, że Azja Południowo-Wschodnia była domem dla wielu nieznanych wcześniej gatunków Homo, które żyły równolegle i rozwijały się niezależnie od siebie.
Jeszcze 30 lat temu sądzono, że po wyjściu z Afryki Homo erectus był jedynym mieszkańcem Azji aż do przybycia Homo sapiens. Dziś wiemy, że to nieprawda – kontynent ten był mozaiką ludzkich populacji o różnym stopniu zaawansowania.
Źródło: Wikimedia Commons, autor: Luzonensis (2019),
Licencja: CC BY-SA 4.0
Co dalej?
Naukowcy planują kolejne wykopaliska w jaskini Callao, a także w innych częściach Filipin. Celem jest znalezienie:
- większej liczby szczątków,
- narzędzi lub śladów ognia,
- a przede wszystkim — materiału genetycznego, który pozwoliłby określić miejsce H. luzonensis w drzewie ewolucyjnym człowieka.
Jeśli uda się pozyskać DNA, może się okazać, że w historii naszego rodzaju istnieje jeszcze więcej nieznanych rozdziałów, niż dotychczas przypuszczaliśmy.
Bibliografia
- Détroit F. et al. (2019). A new species of Homo from the Late Pleistocene of the Philippines. Nature, 568(7751): 181–186.
- Mijares A.S. et al. (2010). New evidence for a Late Pleistocene hominin from Callao Cave, Luzon, Philippines. Journal of Human Evolution, 59(1): 123–132.
- Dennell R. (2020). Homo luzonensis and the evolution of hominins in Southeast Asia. Current Anthropology, 61(S22): S256–S271.
- Smithsonian National Museum of Natural History, Human Origins Program: Homo luzonensis (online).
- Nature News (2019). Tiny new species of ancient human found in Philippine cave.
