Choć Denisowianie pozostają jednymi z najbardziej tajemniczych przedstawicieli rodzaju Homo, postęp w dziedzinie genetyki pozwala nam dziś coraz dokładniej odpowiedzieć na pytanie: jak wyglądali? Ich kości są nieliczne, ale DNA, które po nich pozostało, mówi więcej, niż moglibyśmy się spodziewać.
Cienie z jaskini – skąd wiemy, że istnieli?
Wszystko zaczęło się w Jaskini Denisowej w górach Ałtaj. Znaleziono tam fragmenty kości, kilka zębów trzonowych i część czaszki. To zaledwie garść materiału, ale jakość zachowanego DNA była wyjątkowa. Na podstawie tego genomu naukowcy zrekonstruowali nie tylko pokrewieństwo Denisowian z innymi ludźmi, lecz także ich cechy anatomiczne i… wygląd zewnętrzny.
Rekonstrukcja genetyczna – jak wyglądał Denisowianin?
W 2019 roku międzynarodowy zespół badaczy opublikował w „Cell” pierwszą próbę fenotypowej rekonstrukcji Denisowianina na podstawie tzw. mapy metylacji DNA. Badano, które fragmenty DNA były włączone lub wyciszone – co wpływa na rozwój fizyczny organizmu.
Zgodnie z ich wynikami Denisowianie prawdopodobnie mieli:
- Szeroką czaszkę i duże łuki brwiowe, podobnie jak Neandertalczycy
- Większe szczęki i większe zęby trzonowe niż Homo sapiens
- Szeroką miednicę i długie kończyny
- Duży nos, który mógł pomagać w ogrzewaniu zimnego powietrza
Cechy odziedziczone – Denisowianie w naszych genach
Denisowianie przekazali współczesnym ludziom nie tylko fragmenty genomu, ale także konkretne cechy fenotypowe:
- Gen EPAS1, występujący u Tybetańczyków, wpływa na przystosowanie do życia na dużych wysokościach – pochodzi od Denisowian
- Geny odpowiedzialne za odporność immunologiczną, odziedziczone od Denisowian, mogą wpływać na reakcje organizmu na infekcje i alergeny
- Niektóre badania sugerują, że Denisowianie mogli mieć ciemniejszy kolor skóry, włosów i oczu niż Neandertalczycy i Homo sapiens, ale to wciąż hipoteza
Zęby jak kamienie – anatomiczne ciekawostki
Zęby Denisowian to jedne z największych trzonowców wśród znanych homininów. Porównania z uzębieniem Neandertalczyków i Homo erectus wskazują, że Denisowianie byli dobrze przystosowani do twardego, surowego pokarmu – być może mięsa, korzeni i orzechów.
Ich kości są masywne, co sugeruje, że byli krępi i silnie zbudowani – podobnie jak Neandertalczycy, ale z istotnymi różnicami anatomicznymi.
Autor zdjęcia: Thilo Parg. Licencja: CC BY-SA 3.0
Dziewczyna z Denisowej – co mówi jej kość?
Analiza genetyczna jednej z najważniejszych odkrytych kości – należącej do młodej dziewczyny – pozwoliła określić nie tylko jej przynależność gatunkową, ale także kolor włosów, skóry i oczu. Jej cechy były częściowo zbliżone do Neandertalczyków, ale większość odpowiadała profilowi Denisowian.
Wnioski? Denisowianie mogli mieć ciemną karnację, brązowe oczy i ciemne włosy – choć nie można wykluczyć różnorodności w zależności od regionu.
Czy istniały różne typy Denisowian?
Tak. Najnowsze badania wskazują, że Denisowianie nie byli jednolitą populacją. Istniały co najmniej trzy główne linie genetyczne, zamieszkujące różne części Azji. Denisowianie z Syberii różnili się genetycznie od tych z Azji Południowo-Wschodniej – a zatem mogli się też różnić wyglądem.
Wygląd Denisowian – między nauką a rekonstrukcją
W 2021 roku powstały pierwsze wizualne rekonstrukcje twarzy Denisowian, oparte na danych genetycznych i porównaniach anatomicznych. Ukazują one osobnika o mocnej szczęce, szerokiej twarzy, niskim czole i dużym nosie – zupełnie innym niż współczesny człowiek.
Wciąż jednak są to rekonstrukcje hipotetyczne – dopóki nie znajdziemy kompletnego szkieletu, nie poznamy pełnego obrazu.
Dlaczego warto poznać ich twarz?
Zrozumienie, jak wyglądali Denisowianie, to nie tylko kwestia ciekawości. To klucz do poznania ewolucji naszego gatunku, relacji między archaicznymi populacjami i zrozumienia, jak różnorodny był człowiek – nie tylko genetycznie, ale i wizualnie.
Bibliografia:
- Gokhman, D. et al. (2019). Reconstructing Denisovan anatomy using DNA methylation maps. Cell, 179(1), 180–192.
- Meyer, M. et al. (2012). A high-coverage genome sequence from an archaic Denisovan individual. Science, 338(6104), 222–226.
- Slon, V. et al. (2018). The genome of the offspring of a Neanderthal mother and a Denisovan father. Nature, 561, 113–116.
- Zhang, D. et al. (2021). Ancient DNA from the Denisova Cave reveals divergent Denisovan ancestries in Asia. Nature Ecology & Evolution, 5(6), 741–749
